Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία από το 1261 μέχρι την άλωση…
* Είναι γνωστό ότι το 1204 οι Σταυροφόροι της 4ης Σταυροφορίας κατέλαβαν την Κων/πολη και στη συνέχεια το μεγαλύτερο μέρος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Παρέμειναν μόνον η περιοχή της αυτοκρατορίας της Νικαίας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Την αυτοκρατορία της Νικαίας ίδρυσε ο Θεόδωρος Λάσκαρης. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Άρτα το ίδρυσε ο Μιχαήλ Άγγελος Α’.
Το 1261 αυτοκράτορας στη Νίκαια ήταν ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος, η οποία θεωρίθηκε σαν συνέχεια της Βυζαντινής ατοκρατορίας . Ο στρατηγός του Αλέξιος Στρατηγόπουλος την 25η Ιουλίου 1261 ελευθέρωσε την Κων/πολη.
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινίσουμε κάποια πράγματα. Κάποιοι πιστεύουν ότι μετά την ανάκτηση της Κων/πολης ξαναέγινε η Βυζαντινή αυτοκρατορία όπως ήταν. Αμ δε! Η αυτοκρατορία που υπάρχει από εδώ και πέρα είναι η σκιά της προηγούμενης. Μόνο η Κων/πολη πλέον έμεινε ελεύθερη. Η τύπεις Βυζαντινή αυτοκρατορία (στην ουσία όμως όπως είπαμε η Κων/πολη πολη-κράτος) δεν μπόρεσε ποτέ να επανεύρει την παλαιά της λάμψη και δύναμη, μέχρι την τελική της πτώση (1453).
Η Κύπρος, η Κρήτη και τα Επτάνησα ουδέποτε επανήλθαν στην Βυζαν. Αυτοκρατορία. Τόσα άλλα εδάφη (νησιά και παράλια) παρέμειναν Βαρωνίες, Κομιτίες, κλπ., στα χέρια των Φράγκων. Η Στερεά Ελλάδα, καθώς και η Πελοπόννησος, εκτός από το Μυστρά, παρέμειναν κάτω από την εξουσία των Σταυροφόρων Βαρόνων έχοντας τους Έλληνες για σκλάβους, μέχρι που άλλαξαν αφέντη και υποδουλώθηκαν στους Οθωμανούς. Το ισχυρό ναυτικό με το οποίο το Βυζάντιο κυριαρχούσε στις θάλασσες τόσους αιώνες εκμηδενίστηκε. Ήταν η σκιά της ναυτικής δύναμης του παρελθόντος. Οι Γενουάτες και οι Βενετσάνοι κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Πολλές φορές έμπαιναν με το στόλο τους μέχρι τον Κεράτιο κόλπο. Προκαλούσαν ταραχές και εξανάγκαζαν τους αυτοκράτορες να τους παραχωρούν προνόμια…
Οι καλλιεργητές απομακρύνονταν από τη γη των ανατολικών περιφερειών και έτσι οι περιοχές εκείνες ερημώνονταν. Η απόδοση της γεωργίας περιοριζόταν και οι κοινωνικές δομές εξασθενούσαν και οδηγούνταν σε διάλυση. Όλα αυτά συνέβαιναν γιατί η αυτοκρατορία τώρα έστρεφε την προσοχή και την άμυνα προς την Δύση, την οποία θεωρούσε απειλή. Η συνεχής μεταφορά στρατευμάτων από τις ανατολικές επαρχίες, προς ενίσχυση των ευρωπαϊκών, άφηνε απροστάτευτη ολόκληρη την ανατολική ενδοχώρα, η οποία καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς.
Έτσι, όπως γράφει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Βλάσης Φειδάς (Βυζάντιο: Βίος – Θεσμοί – Κοινωνία – Τέχνη, εκδ. 1985): «Στο τέλος του ΙΔ’ αιώνα ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας ήταν υποχρεωμένος να πληρώνει φόρο υποτέλειας και να προσφέρει στρατιωτική βοήθεια στον Σουλτάνο των Τούρκων…». Εκεί είχαν οδηγήσει οι Σταυροφόροι του Βατικανού την Ορθόδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία!..
Μετά τα ελάχιστα αυτά στοιχεία που αναφέρθηκαν πιο πάνω σχετικά με την εικόνα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Φραγκοκρατία στον χώρο αυτό, δεν χρειάζονται σημαντικές ικανότητες για να καταλάβει κανείς ποια είναι τα αίτια της πτώσης της Κων/πολης το 1453.
Η Κων/πολη θα είχε πέσει πενήντα χρόνια νωρίτερα, αν δεν είχαν μεσολαβήσει κάποια απρόσμενα γεγονότα. Ένας από τους διαδόχους του Τσεγγίς Χαν, ο Ταμερλάνος επανίδρυσε την Μογγολική αυτοκρατορία και οργάνωσε ισχυρό στρατό. Ορμώμενος από την πρωτεύουσά του Σαμαρκάνδη (του Τουρκεστάν), επεξέτεινε το κράτος του σε όλη την κεντρική Ασία, την Σιβηρία και στην Ευρωπαϊκή Ρωσία.
Ο Ταμερλάνος με οχτακόσιες χιλιάδες στρατό έφθασε στη Μικρά Ασία. Σουλτάνος των Τούρκων ήταν ο Βαγιαζίτ, ο οποίος συγκέντρωσε πεντακόσιες χιλιάδες στρατό και έτρεξε να αντιμετωπίσει τον Ταμερλάνο. Οι «δύο μάστιγες του Θεού», όπως ονομάστηκαν ο Ταμερλάνος και ο Βαγιαζίτ, συναντήθηκαν στην πεδιάδα της Άγκυρας (1402).
Η σύγκρουση των δύο πολυαρίθμων αυτών στρατευμάτων ήταν τρομερή και φονικότατη. Ο τουρκικός στρατός ηττήθηκε και ο Σουλτάνος Βαγιαζίτ αιχμαλωτίστηκε. Ο Ταμερλάνος αρχικά φέρθηκε με γενναιοφροσύνη προς τον ηττηθέντα αντίπαλό του. Του παραχώρησε αρκετή ελευθερία κινήσεων. Κάποια στιγμή ο Βαγιαζίτ αποπειράθηκε να δραπετεύσει. Τον έκλεισε σε αυστηρή απομόνωση και μετά από λίγο καιρό πέθανε από την στενοχώρια του. Ο Χέντελ έγραψε όπερα με τον τίτλο «Ταμερλάνος» και αναφέρεται στα γεγονότα αυτά…
Έτσι η άλωση της Κων/πολης αναβλήθηκε για πενήντα χρόνια. Σημειωτέον ο Ταμερλάνος μετά την μάχη της Άγκυρας κατέστρεψε πολλές Μικρασιατικές πόλεις, όπως τη Σμύρνη, τη Νίκαια, τις Σάρδες, την Έφεσο και επέστρεψε στη χώρα του με σκοπό να εκστρατεύσει κατά της Κίνας.
Δύο νέοι περισπασμοί εμπόδισαν τους Τούρκους να καταλάβουν την Κων/πολη.
Ο στρατηγός των Ούγγρων Ιωάννης Ουνυάδης άρχισε σκληρό πόλεμο κατά των Οθωμανών. Προέλασε νικητής από την Πέστη μέχρι τον Αίμο της σημερινής Βουλγαρίας και ανάγκασε τον Σουλτάνο Μουράτ να δεχθεί ειρήνη, υπό τον όρο όπως τα βόρεια σύνορα του Τουρκικού κράτους να είναι στον Αίμο. Την ώρα που ο Ουνιάδης εξακολουθούσε τους αγώνες του, καταστρέφοντας τρεις στρατιές των Τούρκων, ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Λαδίσλαος Δ’ ηγήθηκε σταυροφορίας. Όμως, παρασπόνδισαν οι σύμμαχοί του Βενετοί και Γενουάτες και έπαθε πραγματική πανωλεθρία το 1444 κοντά στη Βάρνα της σημερινής Βουλγαρίας. Παρόλα αυτά συνέχισε τους αγώνες του κατά των Τούρκων και μετά την άλωση της Κων/πολης (1453). Από τους λαούς της Βαλκανικής υμνήθηκε ως Χριστιανός ήρωας.
Ο δεύτερος περισπασμός του Μουράτ ήταν ο μεγάλος αντίπαλός του την ώρα εκείνη ο Γεώργιος Καστριώτης. Οι Αλβανοί τον ονομάζουν Σκεντέρμπεη και τον έχουν εθνικό τους ήρωα. Όμως Σκεντέρ σημαίνει Αλέξανδρος στους μουσουλμάνους, ενώ ο Γεώργιος καστριώτης ήταν ορθόδοξος.
Ο Καστριώτης το 1443 κατέλαβε την Κρόια κοντά στο Δυρράχιο και άρχισε αγώνες κατά του Μουράτ. Ο Καστριώτης κατακερμάτισε τέσσερις τουρκικές στρατιές. Το 1447 λίγο έλειψε να κριθεί τελικά η τύχη των Οθωμανών. Το μόνο Ελληνικό κράτος της Βαλκανικής, το Δεσποτάτο του Μυστρά, πρόβαλε την τελευταία αντίσταση στην ορμητική προέλαση των Τούρκων…
Όλοι οι παραπάνω περισπασμοί συνέβαλαν ώστε να επιζήσει η κατ’ όνομα Βυζ. Αυτοκρατορία, στην ουσία η Κων/πολη όπως είπαμε, 192 χρόνια μετά το 1261, όπως την είχαν καταντήσει οι Σταυροφόροι…
