Τα γεφύρια της Ηπείρου κινδυνεύουν με κατάρρευση
Με τα μισά γεφύρια της Ηπείρου να έχουν πέσει και τα άλλα μισά να απειλούνται, η μόνη λύση διαφαίνεται μόνο μέσω ενός ευρέως προγράμματος συντήρησης, προστασίας και διάσωσης των δεκάδων πέτρινων κατασκευών που θα τους επιτρέψουν να επιζήσουν ως μνημεία και να κληροδοτηθούν στις επόμενες γενιές. Τα σημαντικότερα προβλήματα εντοπίζονται στο Ζαγόρι, στα γεφύρια Χάτσιου, Κοβάτσαινας, Πλακίδα, Καμπέρ Αγά, Αρκούδα, Μίσσιου, καθώς και στο γεφύρι Σκάλας Βραδέτου.
Τα ορμητικά νερά των ποταμών, η βλάστηση, οι άσχημες καιρικές συνθήκες αλλά και η υποστελέχωση αρμόδιων υπηρεσιών, είναι οι κύριες αιτίες που δημιουργούν προβλήματα στα θεμέλια των πέτρινων γεφυριών και στη συντήρησή τους, ενώ ακανθώδες παραμένει το ζήτημα της διαχείρισης του ιστορικού αυτού αποθέματος, λόγω και της διασποράς του στον χώρο.
Ο Δήμος Ζαγορίου, που διοικητικά τού ανήκουν τα περισσότερα, το τελευταίο διάστημα έχει καταθέσει δημόσια πρόταση για τη συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω του υπουργείου Πολιτισμού και συναρμόδιων υπουργείων, με την εκπόνηση, χρηματοδότηση και εφαρμογή σχετικού προγράμματος. Στην αρκετά πολύπλοκη, λόγω αρμοδιοτήτων, υπόθεση για τη διάσωση των πέτρινων γεφυριών επιβάλλεται η συνεργασία όλων. Ωστόσο την πλήρη αρμοδιότητα για αδειοδοτήσεις, παρεμβάσεις και εργασίες αποκατάστασης έχει μόνον η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Ηπείρου, του υπουργείου Πολιτισμού. Με αυτή την υπηρεσία έχει συνεργαστεί ο Δήμος Ζαγορίου για την υλοποίηση εργασιών σε γεφύρια, με πιο πρόσφατο έργο στο γεφύρι Καμπέρ Αγά στους Μηλιωτάδες, στο οποίο έγινε στερέωση βάθρων, συντήρηση, καθαρισμός και άλλες εργασίες με αρωγή της Περιφέρειας Ηπείρου.
Επίσης, έντονη το τελευταίο διάστημα είναι η φθορά στο ένα βάθρο στο γεφύρι του Πλακίδα, στην είσοδο του χωριού Κήποι, καθώς και στο γεφύρι της Κοβάτσαινας όπου σημειώθηκε υποχώρηση μεγάλου μέρους πλευρικά, η οποία επηρεάζει τη στατικότητα και του γεφυριού Χάτσιου, σε κοντινή απόσταση, που υπέστη αποσάθρωση του ενός βάθρου. Ο Δήμος Ζαγορίου ζήτησε από τους προέδρους και εκπροσώπους των Τοπικών Κοινοτήτων να αποστείλουν στοιχεία για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα γεφύρια, προκειμένου να προβεί στην καταγραφή τους και στην υποβολή συνολικού υπομνήματος για τις παρεμβάσεις. Πάντως, αρχιτέκτονας και πολιτικός μηχανικός της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων βρέθηκαν στην περιοχή, κατέγραψαν τις φθορές και συνέταξαν μελέτες για την άμεση αποκατάσταση των γεφυριών στη Σκάλα Βραδέτου, στο ρέμα του Αη Γιάννη Φραγγάδων, ώστε μετά τις σχετικές εγκρίσεις να εκτελεσθούν οι απαραίτητες εργασίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια, στα προβλήματα στατικότητας που αντιμετωπίζουν τα γεφύρια στο Ζαγόρι, πέρα από το νερό και τον καιρό, συνέβαλαν και οι επίδοξοι χρυσοθήρες που κατά καιρούς προκαλούν ζημιές αναζητώντας θησαυρούς στα βάθρα ή στο σώμα των γεφυριών. Μόλις γίνεται κάτι τέτοιο αντιληπτό από τους υπευθύνους του Δήμου Ζαγορίου, οι πέτρες επανατοποθετούνται πρόχειρα στο σημείο απ’ όπου ξηλώθηκαν, ωστόσο παραμένει άγνωστο αν τελικά βρήκαν κάτι εκείνοι που έψαχναν για λίρες ή πολύτιμα αντικείμενα. Πάντως, μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος να σταματήσουν οι παράνομες εκσκαφές στα πέτρινα γεφύρια.
Προβληματική η καταγραφή
Σύμφωνα με παλαιότερη συστηματική καταγραφή των γεφυριών (Μαντάς 2000), στον νομό Ιωαννίνων υπάρχουν 295 γεφύρια, στον νομό Αρτας 37, στον νομό Θεσπρωτίας 26, στον νομό Πρέβεζας 9. Ωστόσο τα γεφύρια του Ζαγορίου, η περιοχή με τον μεγαλύτερο αριθμό γεφυριών στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι που αποτελούν το σήμα κατατεθέν της Ηπείρου. Σύμφωνα με την ίδια καταγραφή, σε αυτόν τον σχετικά μικρό χώρο εντοπίζονται 140 κατασκευές, δηλαδή το ένα τρίτο των ηπειρωτικών γεφυριών, ενώ σύμφωνα με άλλες καταγραφές αλλά και νεότερες μελέτες τα γεφύρια στο Ζαγόρι ανέρχονται σε 106, σε 93 ή σε 60. Ο Δήμος Ζαγορίου κάνει λόγο για 60 γέφυρες σε καλή κατάσταση και για 100, μη εντοπισμένες ακόμη. Δυστυχώς δεν έχει υπάρξει διασταύρωση των παραπάνω στοιχείων.
Το υπουργείο Πολιτισμού έχει κηρύξει πολλά γεφύρια του Ζαγορίου ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Στην περιοχή υπάρχουν περισσότερα από 40 γεφύρια που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα.
