Τι σημαίνει το Ίλιντεν που διεκδικούν οι Σκοπιανοί σαν ονομασία.
Η Εξέγερση του Ίλιντεν (σ.σ Εξέγερση του Προφήτη Ηλία-Μεταμορφώσεως) ήταν επανάσταση των Βουλγαροφώνων της Μακεδονίας που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε στο Σκοπιανό και στο Μακεδονικό έδαφος από την αυτονομιστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση (VMRO) τον Ιούλιο (σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο) / Αύγουστο (σύμφωνα με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο) του 1903 ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Σήμερα αυτή η επανάσταση γιορτάζεται στην Δημοκρατία των Σκοπίων ως εθνική επέτειος και για πολλούς στη χώρα θεωρείται η αρχή της Σλαβομακεδονικης εθνογένεσης, ενώ την υιοθετεί και η Βουλγαρία.
Ονομάστηκε έτσι από την ημέρα που ξεκίνησε, την ημέρα του Προφήτη Ηλία, στις 20 Ιουλίου (Ιουλιανό Ημερολόγιο) / 2 Αυγούστου 1903 (γρηγοριανό ημερολόγιο), στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου και συγκεκριμένα στους καζάδες Αχρίδας, Πρέσπας, Κιτσόβου, Μοναστηρίου, Φλώρινας, Καστοριάς και Καϊλαρίων, όπου σημειώθηκε και η πιο έντονη και εντυπωσιακή σε αποτελέσματα δράση, στα βόρεια διαμερίσματα του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης, που γειτόνευαν με τη βουλγαρική ηγεμονία και σε ορισμένες περιοχές του Βιλαετίου της Αδριανούπολης στην Θράκη, κυρίως στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών.
Το 1897 δημιουργήθηκε η Σλαβόφωνη Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΑΕΟ) ώστε να οργανώσει και να προκαλέσει μια εξέγερση, με την υπόσχεση αυτοδιάθεσης και αυτονομίας στον τοπικό πληθυσμό. Αρχική επιδίωξη της ήταν έπειτα από την αυτονόμηση της Μακεδονίας και της Θράκης, να ενταχθούν οι δυο περιοχές στο Βουλγαρικό Βασίλειο, όπως έγινε στην περίπτωση της Ανατολικής Ρωμηλίας όταν- με την Συνθήκη του Βερολίνου (1878)- η περιοχή αυτονομήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και αργότερα, με αναίμακτη προέλαση του βουλγαρικού στρατού το 1885 ενάντια στην οθωμανική αρχή, προσαρτήθηκε στην Βουλγαρία, παρότι διέθετε μια σημαντική ντόπια ελληνική μειονότητα του 16% (οι βούλγαροι αποτελούσαν το 64%, και οι τουρκοι το 20%), η οποία εξαναγκάστηκε σε αποχώρηση. Ωστόσο πριν την εξέγερση του Ίλιντεν η οργάνωση είχε ανοιχθεί σε μεγαλύτερο μέρος του Σλαβομακεδονικού πληθυσμού.
Η οργάνωση, που άλλαζε διάφορα ονόματα πριν και μετά την εξέγερση, ξεκίνησε κυρίως ως Βουλγαρομακεδόνικη υποστηρίζοντας την ιδέα της αυτόνομης Μακεδονίας αλλά και των περιοχών της Αδριανούπολης με την Θράκη που ανήκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και την προστασία της Βουλγαρικής εθνικής ταυτότητας, και αργότερα να ενωθεί με την Βουλγαρία. Η οργάνωση είχε ως σύνθημα το «Η Μακεδονία για τους Μακεδόνες». Θεωρούσε ότι όλη η ελληνική Μακεδονία και Θράκη καθώς και η σημερινή τουρκική Θράκη, καθώς και η περιοχή των Σκοπίων πρέπει αρχικά να γίνει «ανεξάρτητη» από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και στη συνέχεια να προσαρτηθεί στην Βουλγαρία, όπως είχε γίνει με την Ανατολική Ρωμυλία. Να γίνει δηλαδή πραγματικότητα τα σχέδια που είχαν φτιαχτεί στην Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878, για την Μεγάλη Βουλγαρία.
Η Συνθήκη Αγίου Στεφάνου Κωνσταντινούπολης ήταν μια διμερής συνθήκη που συνομολογήθηκε μεταξύ της Ρωσικής και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, θέτοντας τέρμα στον Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο (Απρίλιος 1877 - Ιανουάριος 1878), η ένοπλη φάση του οποίου είχε λήξει με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης (συνθήκη ανακωχής) (30 Ιανουαρίου1878).
Η Συνθήκη αυτή με την δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας εκτός του ότι στράφηκε εδαφικά κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δημιούργησε τεράστια προβλήματα στον Ελληνισμό της περιοχής για τον οποίο τίποτε δεν προέβλεψε με επικείμενο την έναρξη διωγμών, υποχρεωτικό εκβουλγαρισμό χιλιάδων Ελλήνων της Βαλκανικής με απώτερο σκοπό τον ολοκληρωτικό ξεριζωμό του από την περιοχή.
Κατά την ελληνική αλλά και ξένη σχετική ιστοριογραφία η συνθήκη αυτή αποτέλεσε έργο του Πανσλαβιστικού κομιτάτου του οποίου προΐστατο ο Ρώσος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Νικόλαος Ιγνάντιεφ, ο οποίος και αποκλήθηκε από διπλωμάτες της εποχής "πατέρας του ψεύδους και νεκροθάφτης του Ελληνισμού".
Τέλος πολλοί διπλωμάτες ομολογούσαν ότι η Βουλγαρία πριν ακόμα γεννηθεί προωρίσθη από μερικές Μεγάλες Δυνάμεις για την ηγεμονία της Βαλκανικής χερσονήσου, εξ απαλών δε ονύχων γαλουχήθηκε στην ιδέα της κυριαρχίας στα Βαλκάνια υποστηριζόμενη στις παράλογες αξιώσεις της από ισχυρούς προστάτες.
Συνέπεια αυτών ήταν ν΄ ακολουθήσει η Αγγλορωσική Συμφωνία Λονδίνου (1878) με την οποία αποφασίζεται η τροποποίηση της συνθήκης, ενώ και υπό την πίεση της Αυστρίας, η Ρωσία δέχθηκε τελικά αφενός τον χαρακτηρισμό της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου ως "μη τελεσίδικη", αλλά ως "συνθήκη προκαταρκτικών όρων ειρήνης" και αφετέρου τη σύγκληση του Συνεδρίου του Βερολίνου (1878) για την τελική απόφαση.
Η Συνθήκη του Βερολίνου ήταν η τελευταία πράξη του Συνεδρίου του Βερολίνου (13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 1878) (ν. ημερολ), που συνήλθε υπό την προεδρία του Γερμανού καγκελάριου Βίσμαρκ με την οποία η Μεγάλη Βρετανία, η Αυστροουγγαρία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία (επί Τσάρου Αλέξανδρου Β΄) καθώς και η Οθωμανική Αυτοκρατορία (επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄), αναθεώρησαν τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου που είχε προ-συνομολογηθεί βεβιασμένα στις 3 Μαρτίου του ίδιου έτους μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βασικό δημιούργημα της οποίας ήταν η "Μεγάλη Βουλγαρία".
Σύντομα στην οργάνωση VMRO δημιουργήθηκαν δύο ρεύματα. Το ένα, οι Αυτονομιστές, υποστήριζε την αυτονόμηση της Μακεδονίας ως υπόσχεση για την διαφύλαξη της υπόσχεσης της αυτονομίας και αυτοδιάθεσης της περιοχής, μέχρι να ενωθεί με την Βουλγαρία, ενώ η άλλη ομάδα, που δημιουργήθηκε από μέλη του Ανώτατου Μακεδονικου Κομιτάτου, μιας οργάνωσης που ιδρύθηκε το 1894 στην Σόφια, υποστήριζε την άμεση προσχώρηση στην Βουλγαρία. Τα μέλη της ομάδας αυτής ονομάστηκαν Ενωτικοί ή Βερχοβιστές, σε αντίθεση με τους Αυτονομιστές, επειδή πίστευαν στον τελικό στόχο και των δυο οργανώσεων, την προσάρτηση της Μακεδονίας στην Βουλγαρία, αλλά αυτοί πίστευαν ότι πρέπει να γίνει αμέσως.
Το VMRO είχε και αυτό επικεφαλής διάφορους Βούλγαρους αξιωματικούς, που μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Ίλιντεν παρασημοφορήθηκαν στην Βουλγαρία. Σήμερα θεωρούνται εθνικοί ήρωες και στα Σκόπια και στην Βουλγαρία.
Εκείνη την περίοδο η Βουλγαρία θεωρείτε η υπερδύναμη των Βαλκανίων. Έχει έναν άρτια εκπαιδευμένο στρατό από Γερμανούς αξιωματικούς, ο οποίος διάλυσε τελικά στους Βαλκανικούς πολέμους τον τουρκικό στρατό. (Η Ελλάδα στους Βαλκανικούς πολέμους ήταν κυρίαρχη στη θάλασσα, αλλά ο Βουλγαρικός στρατός ανέκοψε τις ενισχύσεις των οθωμανικών στρατευμάτων).
Για να έχουμε μια ιδέα τι ακριβώς ήταν η Βουλγαρία εκείνη την εποχή, πρέπει να αναφέρουμε, ότι ο χιλιοτραγουδισμένος μπαρμπα-γιάννης κανατάς της Αθήνας, αποδείχθηκε στο τέλος ότι ήταν βούλγαρος κατάσκοπος, ο οποίος με το πρόσχημα της αθωότητας που τον διέκρινε, από το 1860 μέχρι το 1880 συνέλεγε πληροφορίες για την Βουλγαρία.
Ύστερα από είκοσι χρόνια παραμονής στην Αθήνα, ο όμορφος κανατάς δεν κυκλοφόρησε ξανά στους δρόμους της πρωτεύουσας. Ο μπάρμπα Γιάννης έφυγε ξαφνικά περίπου το 1880. Το γεγονός πως εξαφανίστηκε την ίδια περίοδο που έληξε ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος το 1878, προκάλεσε ερωτήματα σχετικά με την αληθινή του ταυτότητα.
Ο ξανθός μπαρμπα-Γιάννης κανατάς ήταν κατάσκοπος, οι βουλγαρικές εφημερίδες της εποχής ανέφεραν πως ήταν Βούλγαρος και γύρισε στην πατρίδα του μόλις απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς, και παρασημοφορήθηκε από την κυβέρνηση της Βουλγαρίας για τις υπηρεσίες του. Οι Αθηναίοι μόλις το πληροφορήθηκαν έπεσαν από τα σύννεφα.
Τι σημαινει το Ιλιντεν για
την Αριστερα
Επειδη η διακηρυξη του Ιλιντεν μιλαγε για εξεγερση των καταπιεσμενων κολιγων βουλγαρων, ελληνων, τουρκων, εβραιων, αρμενιων, εναντιον των τσιφλικαδων και του σουλτανου ( τοτε η Μακεδονια αποτελουνταν μωαμεθανοι (οι οποιοι μιλουσαν ελληνικα, ηταν δηλαδη ελληνες που αλλαξοπιστησαν για να σωσουν την περιουσια τους) 40%, ελληνες 31,5% βουλγαροι 21,5% εβραιοι, αρμενιοι, ρουμανιζοντες βλαχοι 8,5% ), και μιλουσε η διακηρυξη του Ιλιντεν για ανεξαρτητη Μακεδονια οπου ολοι θα εχουν τα ιδια δικαιωματα σε ένα νέο δημοκρατικο καθεστως, η Αριστερα βλεποντας το ζητημα ταξικα, θεωρησε το Ιλιντεν μια εξεγερση καταπιεσμενων, και ηταν υπερ του. Χωρις όμως να λαμβανει υποψη της ότι αυτοι που καθοδηγουσαν αυτό το κινημα ηταν αξιωματικοι του βουλγαρικου στρατου, οι οποιοι παρασημοφορηθηκαν από την Βουλγαρια μετα το Ιλιντεν και σημερα θεωρουνται εθνικοι ηρωες από την Βουλγαρια και τα Σκοπια, και ότι ανεξαρτητα από αυτά που ελεγε η διακηρυξη, η Βουλγαρια αυτή την στρατηγικη ειχε εκεινο τον καιρο. Στην αρχη οθουσε μια περιοχη να γινει αυτονομη, και κατοπιν την καταβροχθηζε. Αυτό μας δειχνει το παραδειγμα της Ανατολικης Ρωμυλιας. Βεβαιως πρεπει να εχει καποιος υποψιν του ότι το ελληνικο κρατος εκεινη την εποχη λειτουργουσε πολύ σκοτεινα. Και αυτό, γιατι οι περισσοτεροι τσιφλικαδες εκεινη την εποχη εκτος από τους μουσουλμανους, ηταν ελληνες. Γιαυτο (όπως το ομολογη ο ελληνας προξενος από τις διαταγες που ειχε) οπου αντιλαμβανοταν λαικη εξεγερση, πηγαινε μεσω των χαφιεδων-πρακτορων του και το κατηγγειλε στις τουρκικες αρχες, για να την καταστειλουν. Όπως συμφωνα με τα λογια του ελληνα πρεσβευτη, η αληθεια είναι ότι στην εξεγερση του Ιλιντεν συμμετειχαν εκτος από βουλγαρους κολιγους και ελληνες κολιγοι, καθως και μουσουλμανοι και εβραιοι φτωχοι και κολιγοι.
Επειδη η διακηρυξη του Ιλιντεν μιλαγε για εξεγερση των καταπιεσμενων κολιγων βουλγαρων, ελληνων, τουρκων, εβραιων, αρμενιων, εναντιον των τσιφλικαδων και του σουλτανου ( τοτε η Μακεδονια αποτελουνταν μωαμεθανοι (οι οποιοι μιλουσαν ελληνικα, ηταν δηλαδη ελληνες που αλλαξοπιστησαν για να σωσουν την περιουσια τους) 40%, ελληνες 31,5% βουλγαροι 21,5% εβραιοι, αρμενιοι, ρουμανιζοντες βλαχοι 8,5% ), και μιλουσε η διακηρυξη του Ιλιντεν για ανεξαρτητη Μακεδονια οπου ολοι θα εχουν τα ιδια δικαιωματα σε ένα νέο δημοκρατικο καθεστως, η Αριστερα βλεποντας το ζητημα ταξικα, θεωρησε το Ιλιντεν μια εξεγερση καταπιεσμενων, και ηταν υπερ του. Χωρις όμως να λαμβανει υποψη της ότι αυτοι που καθοδηγουσαν αυτό το κινημα ηταν αξιωματικοι του βουλγαρικου στρατου, οι οποιοι παρασημοφορηθηκαν από την Βουλγαρια μετα το Ιλιντεν και σημερα θεωρουνται εθνικοι ηρωες από την Βουλγαρια και τα Σκοπια, και ότι ανεξαρτητα από αυτά που ελεγε η διακηρυξη, η Βουλγαρια αυτή την στρατηγικη ειχε εκεινο τον καιρο. Στην αρχη οθουσε μια περιοχη να γινει αυτονομη, και κατοπιν την καταβροχθηζε. Αυτό μας δειχνει το παραδειγμα της Ανατολικης Ρωμυλιας. Βεβαιως πρεπει να εχει καποιος υποψιν του ότι το ελληνικο κρατος εκεινη την εποχη λειτουργουσε πολύ σκοτεινα. Και αυτό, γιατι οι περισσοτεροι τσιφλικαδες εκεινη την εποχη εκτος από τους μουσουλμανους, ηταν ελληνες. Γιαυτο (όπως το ομολογη ο ελληνας προξενος από τις διαταγες που ειχε) οπου αντιλαμβανοταν λαικη εξεγερση, πηγαινε μεσω των χαφιεδων-πρακτορων του και το κατηγγειλε στις τουρκικες αρχες, για να την καταστειλουν. Όπως συμφωνα με τα λογια του ελληνα πρεσβευτη, η αληθεια είναι ότι στην εξεγερση του Ιλιντεν συμμετειχαν εκτος από βουλγαρους κολιγους και ελληνες κολιγοι, καθως και μουσουλμανοι και εβραιοι φτωχοι και κολιγοι.
