Επίσκεψη της Λίνας Μενδώνη στην Άρτα
Τρίτη, 5 Οκτωβρίου 2021, 16:04
Την Άρτα επισκέφθηκε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, προκειμένου να εγκαινιάσει τον αρχαιολογικό χώρο της Δυτικής Νεκρόπολης της Αμβρακίας και την έκθεση «Η Άρτα το 1821: Έμποροι, τεχνίτες, εταιριστές, επαναστάτες», στο κάστρο της πόλης. Όπως ενημερώνει σημερινή ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, η Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε την Ιερά Μονή Κάτω Παναγιάς, (Ιδρύθηκε το 1250 από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και τη σύζυγό του, μετέπειτα Αγία, Θεοδώρα (εορτή 11 Μαρτίου). Η ίδρυσή της συμπίπτει με την περίοδο που ήκμαζε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το όνομα Κάτω Παναγιά, δόθηκε στη μονή για να διακρίνεται σε σχέση με την Παρηγορήτισσα, η οποία είναι κτισμένη σε ψηλότερο επίπεδο απ΄αυτό της μονής. Είναι ένα από τα τρία μοναστήρια που ο Μιχαήλ έχτισε ως ένδειξη της ειλικρινούς μετανοίας του (όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος της Αγίας Θεοδώρας Ιώβ μοναχός (ιζ΄ αιων.) για τη συζυγική απιστία στην οποία περιέπεσε με μία αρτινή αρχόντισσα, την Γαγγρινή, από τη οποία μάλιστα απέκτησε και δύο νόθους γιούς. Οι άλλες δύο μονές είναι της Παναγίας των Βλαχερνών, στο ομώνυμο χωριό του δήμου Βλαχέρνας και του Αγίου Γεωργίου, όπου και ο σημερινός ναός της Αγίας Θεοδώρας εντός της πόλεως της Άρτας. Σε αυτή την τελευταία μάλιστα η Αγία Θεοδώρα έζησε ως μοναχή τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής της μέχρι και της κοιμησεώς της το 1280, οπότε και η μονή μετονομάστηκε σε μονή της Αγίας Θεοδώρας)
τον Ιερό Ναό Παναγίας της Παρηγορήτισσας, (Θεμελιώθηκε το 1285 από τον Νικηφόρο Α' Κομνηνό Δούκα. Κτίσθηκε σε 2 φάσεις: Αρχικά, άρχισε να κατασκευάζεται μικρότερος ναός από τον Δεσπότη Μιχαήλ Β' και τη σύζυγό του Θεοδώρα, άγνωστου σχήματος, του οποίου την τύχη δεν γνωρίζουμε. Ο γιος του Μιχαήλ, Νικηφόρος, και η σύζυγός του Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, άλλαξαν τα σχέδια και δημιούργησαν το σημερινό μνημείο, προσπαθώντας να φτιάξουν έναν ναό αντάξιο μιας πρωτεύουσας σε αίγλη)
το ιστορικό δημαρχείο της πόλης, στα θεμέλια του οποίου αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες, το λεγόμενο Μικρό Θέατρο Αμβρακίας -η αρχαιολογική έρευνα αποκαλύπτει ότι μάλλον πρόκειται για το Βουλευτήριο της αρχαίας πόλης- και τον Ιερό Ναό Αγίας Θεοδώρας, (Ο αρχικός ναός κτίστηκε το 11ο αι. σε μορφή τρίκλιτης βασιλικής. Το 1270 η βασίλισσα Θεοδώρα ανακαίνισε την εκκλησία, που λειτουργούσε σαν γυναικείο μοναστήρι, και πρόσθεσε τον νάρθηκα και τα δύο αετώματα. Το 13ο αι. προστέθηκε ο εξωνάρθηκας και οι δύο πεσσοστήρικτοι παρανάρθηκες.Η βασίλισσα Θεοδώρα μετά τον θάνατο του συζύγου της μόνασε στην μονή μέχρι το τέλος της ζωής της)
ενώ προήδρευσε σε σύσκεψη στο Δημαρχείο της Άρτας, με τη συμμετοχή των δημάρχων της Περιφερειακής Ενότητας -Χρ.Τσιρογιάννη, Ροζ. Βαβέτση, Χρ. Χασιάκου, Περ. Μίγδου, Νικ. Καλαντζή- παρουσία του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιώργου Στύλιου και του αντιπεριφερειάρχη Άρτας Βασίλη Ψαθά, στην οποία συζητήθηκαν διεξοδικά όλα τα θέματα αρμοδιότητας του ΥΠΠΟΑ που αφορούν στην περιοχή.
Στη σύσκεψη η υπουργός έθεσε το ζήτημα της επέκτασης του Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας στο οικόπεδο του υφιστάμενου μουσείου, προκειμένου να αποκτήσει κατάλληλους χώρους για την έκθεση των πολύτιμων βυζαντινών ευρημάτων της περιοχής. Ζήτησε από τον δήμαρχο Αρταίων Χρ. Τσιρογιάννη να συνεργαστούν με την Εφορεία Αρχαιοτήτων, προκειμένου να εξεταστούν τους ισχύοντες όρους δόμησης στο συγκεκριμένο οικόπεδο, ώστε το ΥΠΠΟΑ να προχωρήσει τις αναγκαίες διαδικασίες για την εκπόνηση μελετών.
Στον χαιρετισμό της στα εγκαίνια του αρχαιολογικού χώρου, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού είπε: «Η Δυτική Νεκρόπολη μπορεί να αποτελέσει σημείο ανάδειξης του παρελθόντος της πόλης, αλλά και τόπο προβολής του ιστορικού και του μνημειακού της αποθέματος. Συνειδητοποιώντας το παρελθόν μας, μπορούμε να σχεδιάσουμε και να χαράξουμε καλύτερα το μέλλον μας. Θεωρώ ότι είναι ευλογία που είμαστε εδώ, όλοι μαζί, για να αποδώσουμε στην πόλη αυτό που της ανήκει. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι ο εντεταλμένος από την Πολιτεία φορέας να προστατεύει, να αναδεικνύει, να αξιοποιεί -μη φοβόμαστε τις λέξεις- την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά τελικά οι φορείς του Πολιτισμού είναι οι ίδιοι οι πολίτες».
Στα εγκαίνια του αρχαιολογικού χώρου παρευρέθησαν ο μητροπολίτης Άρτης Καλλίνικος, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Γιώργος Στύλιος, ο αντιπεριφερειάρχης Βασίλης Ψαθάς, η θεματική αντιπεριφερειάρχης Αναστασία Σίμου, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας Βαρβάρα Παπαδοπούλου, ο δήμαρχος Αρταίων Χρήστος Τσιρογιάννης, οι αντιδήμαρχοι του Δ. Αρταίων, Πανέτας, Λιόντος και Χαρακλιάς, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Άρτας Γιάννης Γκολομάζος και άλλοι φορείς.
Στη συνέχεια -όπως προσθέτει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ- η υπουργός πραγματοποίησε αυτοψία στην Ιερά Μονή Κάτω Παναγιάς, όπου εκτελείται το έργο της συντήρησης των τοιχογραφιών από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Για την ολοκλήρωσή του θα συναφθεί Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του ΥΠΠΟΑ και της Περιφέρειας Ηπείρου.
Επισκέφθηκε τον Ιερό Ναό Παναγίας της Παρηγορήτισσας, για την οποία εκπονούνται οι μελέτες αποκατάστασης στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του ΥΠΠΟΑ και της Περιφέρειας Ηπείρου. Συζητήθηκαν επιτόπου τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το μοναδικό αυτό μνημείο και δόθηκαν οι κατάλληλες οδηγίες για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, ώστε το έργο της συντήρησης και της αποκατάστασης να ενταχθεί στην προγραμματική περίοδο 2021-2027.
Η κ. Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε και το κτήριο του ιστορικού Δημαρχείου, στο υπόγειο του οποίου αποκαλύφθηκαν αρχαία κατάλοιπα. Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η υπουργός ζήτησε από τον δήμαρχο να καταθέσει τροποποιημένη μελέτη της αποκατάστασης, προκειμένου να εισαχθεί το θέμα το συντομότερο στο ΚΑΣ. Επίσης, η υπουργός έκανε αυτοψία και στο λεγόμενο Μικρό Θέατρο Αμβρακίας, το οποίο εντάσσεται στο πρόγραμμα της «Πολιτιστικής διαδρομής των αρχαίων θεάτρων της Ηπείρου» και εκτελείται έργο προϋπολογισμού 832.137 ευρώ. Σημείωσε ότι, «σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, δεν πρόκειται περί θεάτρου, αλλά περί Βουλευτηρίου. Αυτό δίνει ακόμη μεγαλύτερη αξία στο εύρημα, καθώς δεν συναντάμε συχνά τέτοιου είδους μνημεία. Ο χώρος χρειάζεται "ανάσες", τις οποίες θα δώσουν, αφού απαλλοτριωθούν, διπλανά κτήρια και κτίσματα. Δόθηκαν οδηγίες στην προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας, Βαρβάρα Παπαδοπούλου, να ετοιμάσει τον σχετικό φάκελο προς υποβολή στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο». Ακολούθησε επίσκεψη στον Ιερό Ναό της Αγίας Θεοδώρας, όπου ο Δήμος Αρταίων πραγματοποιεί ανάπλαση της πλατείας.
«Η Άρτα το 1821: Έμποροι, τεχνίτες, εταιριστές, επαναστάτες»
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού εγκαινίασε την έκθεση «Η Άρτα το 1821: Έμποροι, τεχνίτες, εταιριστές, επαναστάτες», στο κάστρο της Άρτας. Στον χαιρετισμό της, η Λίνα Μενδώνη τόνισε: «Χαίρομαι πραγματικά γιατί βρισκόμαστε σήμερα στο κάστρο, έναν εμβληματικό χώρο για την πόλη της Άρτας, που στο τέλος του 2023 είμαι σίγουρη ότι θα έχει διαφορετική μορφή από τη σημερινή. Τόσο το έργο της Εφορείας όσο και το έργο της αποκατάστασης του παλιού ΞΕΝΙΑ βρίσκονται σε εξέλιξη. Είναι κρίμα που το κτήριο είχε εγκαταλειφθεί τόσα χρόνια. Τώρα θα αποκατασταθεί και θα αποδοθεί στους πολίτες της Άρτας κι αυτό είναι πολύ σημαντικό».
Στην έκθεση παρουσιάζεται η Άρτα κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους και τους πρώτους χρόνους του Αγώνα, μέσα από πλούσιο εποπτικό υλικό. Περιγράφονται οι επικρατούσες, πριν από την κήρυξη της Επανάστασης, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, σκιαγραφούνται σημαντικές προσωπικότητες, που επηρέασαν την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων και προβάλλονται τα σημαντικότερα στρατιωτικά γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα στην περιοχή της Άρτας.
Ιστορία της Άρτας
Η ίδρυση της αρχαίας Αμβρακίας τοποθετείται από τους αρχαιολόγους στο 625 π.Χ. Ιδρύθηκε από τον Γόργο, νόθο γιό του Κύψελου, τυράννου της Κορίνθου σε μια περιοχή που ανήκε στους Δρύοπες, και έλαβε μέρος στους Περσικούς πολέμους, διαθέτοντας επτά πλοία στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και πεντακόσιους οπλίτες στη Μάχη των Πλαταιών.
Στον Αμβρακικό κόλπο υπήρχε επίνειον της Αμβρακίας με το όνομα Άμβρακος. Η Αμβρακία και ο Άμβρακος συνδέονταν με την πλακόστρωτη ή σκυρόστρωτη (χαλικόστρωτη) Ιερά Οδό πλάτος 12 μέτρων, εκ της οποίας έχουν αποκαλυφθεί 300m κοντά στο στάδιο της Άρτας. Διάσημοι Αμβρακιώτες ήταν ο γλύπτης Πολύστρατος, ο μουσικός Επίγονος, ο ποιητής της μέσης κωμωδίας Επικράτης και ο ολυμπιονίκης Λέων της 96ης Ολυμπιάδας (Παυσανίας). Το 500 π.Χ. κτίσθηκε στην Αμβρακία ο μεγάλος Ναός του Απόλλωνος Σωτήρος. Τα ερείπιά του σώζονται κοντά στην Πλατεία Κιλκίς της σημερινής Άρτας. Επί βασιλέως Πύρρου, το 295 μ.Χ., η Αμβρακία έφτασε στη μέγιστη ακμή της, όντας πρωτεύουσα του βασιλείου του. Ο Πύρρος γέμισε την Αμβρακία με μεγάλες οικοδομές, ναούς, και αγάλματα. Τότε χτίστηκε η αρχική μορφή του γεφυριού του Αράχθου, το Μικρό Θέατρο (κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο), το Μεγάλο Θέατρο (κοντά στον ναό του Απόλλωνα), και το Πρυτανείο (δίπλα στον ναό του Απόλλωνα).
Μετά το θάνατο της Βασίλισσας της Ηπείρου Δηϊδάμειας B΄, το έτος 232 π.Χ., οι Ηπειρωτικές πόλεις αποφάσισαν να συνενωθούν πολιτικά, υπό το «Κοινό των Ηπειρωτών» ως ομόσπονδο κράτος με το δικό της κοινό αντιπροσώπων, ή συνέδριο όπως αναφέρονταν αλλά και κοινό νόμισμα. Το Κοινό των Ηπειρωτών έπαυσε να υπάρχει με τη ρωμαϊκή εισβολή του 168 π.Χ.
Η Αμβρακία επαναστάτησε κατά των Ρωμαίων αλλά υποχρεώθηκε να συνθηκολογήσει και ο ύπατος Marcus Fulvious Noviliorus διέταξε να μεταφερθούν πολλοί καλλιτεχνικοί θησαυροί της Αμβρακίας στη Ρώμη το έτος 168 π.Χ. Μετά το 31 π.Χ., οι Ρωμαίοι μετέφεραν τον πληθυσμό της στη Νικόπολη (Πρέβεζα από το 1290) και, για 1.000 χρόνια, η πόλη ήταν έρημη, όπως μαρτυρεί και ο Παυσανίας.
Βυζαντινή εποχή (324 μ.Χ. - 1205 μ.Χ.)
Μετά την ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η περιοχή ακολούθησε την πορεία του Θέματος Νικοπόλεως. Περί το έτος 1000 μ.Χ. εμφανίζεται το όνομα Άρτα, από το λατινικό artus, arta, artum = στενός, στενή, στενό. Κατ’ άλλη άποψη του Σεραφείμ Ξενόπουλου του Βυζαντίου το όνομα προήλθε από το αρτίζομαι, και τη φράση «Άρτα αρτυμή του κόσμου» λόγω της παραγωγής σιτηρών που τάϊζε τον κόσμο.
Το Δεσποτάτο της Ηπείρου (1205-1449)
Μετά την εκτροπή της Δ΄ Σταυροφορίας και την Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204), ιδρύθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου, το 1205, με πρωτεύουσα την πόλη της Άρτας.
Ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, υπήρξε ο ιδρυτής και ο πρώτος Δεσπότης του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1205-1215). Το Δεσποτάτο της Ηπείρου, μαζί με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας και την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, θεωρούνταν η νόμιμη συνέχεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το έτος 1205 μ.Χ., ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, επιστρέφει εσπευσμένα στην Ήπειρο, κατόπιν έκκλησης για βοήθεια από τον διοικητή της Νικοπόλεως Σεναχηρείμ, αλλά τον βρίσκει νεκρό από τους στασιαστές Νικοπολίτες, οι οποίοι τον είχαν ήδη δολοφονήσει. Έτσι ο Μιχαήλ Κομνηνός βρίσκει την ευκαιρία να σφετερισθεί την περιουσία του Σεναχηρείμ και φυσικά την κηδεμονία της πρώην αυτοκρατορικής επαρχίας του «Θέματος Νικοπόλεως» και αμέσως ιδρύει το Δεσποτάτο της Ηπείρου, με νέα έδρα, την Άρτα ,διαλύοντας τη συμμαχία με τον Βονιφάτιο Μομφερρατικό. Επί εποχής του Μιχαήλ Κομνηνού κτίζεται το Κάστρο της Άρτας. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου γεωγραφικά εκτείνονταν, νότια από την Πάτρα έως και τη μισή περίπου σημερινή Αλβανία μέχρι το Δυρράχιο (Durres) και δυτικά από την Πρέβεζα έως τη Θεσσαλία και τις Πρέσπες. Το έτος 1210 μ.Χ. ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας, συμμάχησε με την Βενετία και επιτέθηκε στην Θεσσαλονίκη. Ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας κατέλαβε μία σειρά από πόλεις επεκτείνοντας τα όρια του Δεσποτάτου: Λάρισα (έτος 1212), Δυρράχιο (1214), Κέρκυρα (1214). Επίσης κατέλαβε την παραλιακή ζώνη του Κορινθιακού κόλπου.
Οθωμανική κατάκτηση 1449
Το έτος 1449 μ.Χ., Οι Οθωμανοί φθάνουν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου το οποίο βρίσκεται σε παρακμή. Οθωμανικές δυνάμεις αποβιβάζονται στα παράλια της Ηπείρου από την Πρέβεζα και την Άρτα μέχρι το Δυρράχιο της Αλβανίας και την καταλαμβάνουν. Είναι βέβαιο ότι η Άρτα κατελήφθη από τους Οθωμανούς στις 24 Μαρτίου 1449 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της εξουσίας του λατίνου Κάρλο Β΄ Τόκκου. Στη συνέχεια, ίσως και πριν, κυρίευσαν την Πρέβεζα, την Αμφιλοχία, το Αγγελόκαστρο, την Ακαρνανία, και αργότερα τη Ναύπακτο. Στα έτη 1602-1606 μ.Χ. κτίζεται στην Άρτα το διάσημο πέτρινο Γεφύρι της Άρτας. Το πέτρινο γεφύρι της Άρτας, είναι το πιο ξακουστό στην Ελλάδα και αυτό βέβαια το χρωστάει στο θρύλο για τη «θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα», που η λαϊκή μούσα τον έκανε τραγούδι. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η χρηματοδότηση της κατασκευής του Γεφυριού της Άρτας, έγινε από έναν Αρτινό παντοπώλη, τον Ιωάννη Θιακογιάννη ή Γυφτοφάγο, ο οποίος προφανώς είχε εμπορικές δραστηριότητες και ενδιαφερόταν για τη διάβαση του Αράχθου ποταμού από τα μουλάρια με τα φορτία του. Τα έτη 1644-1646 μ.Χ., εξαπλώθηκε επιδημία πανώλης στην Άρτα και την Πρέβεζα. Το έτος 1650 μ.Χ., κτίσθηκε το Οθωμανικό Ρολόι της Άρτας.
