Η «δίκη των γιατρών» στο Στρατοδικείο Ιωαννίνων…
Κάθε πόλεμος είναι σκληρός για ένα λαό. Πιο σκληρός όμως είναι ο εμφύλιος. Τέτοιους εμφύλιους έζησε δυστυχώς η πατρίδα μας ήδη από την αρχαία εποχή, με κορύφωση τον τελευταίο τρομερό εμφύλιο, τις συνέπειες του οποίου πληρώνουμε μέχρι σήμερα. Η ιστορία της πατρίδας μας είναι ιστορία των συφορών και των θριάμβων, των πτώσεων και των ανατάσεων. Ανατάσεις και θριάμβους έζησε η ιδιαίτερη πατρίδα μας, η Ήπειρος, με το έπος του ΄40 και με το έπος της Εθνικής μας Αντίστασης. Και αντί να βγάλουμε τα ανάλογα διδάγματα από τους αγώνες και τις θυσίες του λαού μας και να προσπαθήσουμε όλοι μαζί να επανορθώσουμε τις συνέπειες και να αποκαταστήσουμε τα ερείπια που άφησαν πίσω τους ο πόλεμος κι η κατοχή, οδηγηθήκαμε στον τρομερό εμφύλιο πόλεμο, με τον οποίο ολοκληρώσαμε την καταστροφή της πατρίδας μας.
Τώρα, ύστερα από 70 χρόνια, που ο χρόνος δίνει την αναγκαία απόσταση, ο καθένας μας βλέπει καθαρά πως αυτή η τραγωδία με αναρίθμητα θύματα και από τις δύο πλευρές μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Μια πτυχή αυτής της τραγωδίας έζησα προσωπικά επί τέσσερα χρόνια με την έρευνα που πραγματοποίησα γύρω από την πολύκροτη δίκη στο Στρατοδικείο Ιωαννίνων, που συγκλόνισε τα Γιάννινα το καλοκαίρι του 1948, και έμεινε γνωστή στην ιστορία της πόλης ως "Δίκη της Πρίντζου".
Είχε προηγηθεί, το Φλεβάρη του 1983, με εισήγηση του τότε Δημάρχου Σπύρου Κατσαδήμα, η ιστορική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ιωαννίνων, με την οποία ο Δήμος απέδωσε την οφειλόμενη τιμή στους αδικοχαμένους συμπολίτες μας, αθώα θύματα, ανάμεσα σε τόσα άλλα, του εμφύλιου σπαραγμού, ανεγείροντας στο Σταυράκι, τόπο εκτελέσεώς τους, Μνημείο, με την ευχή και την ελπίδα ο τόπος μας να μην ξαναζήσει άλλα τέτοια εθνικά δράματα και να μην ξαναθρηνήσει άλλα αθώα θύματα. Τα πορίσματα αυτής της επίπονης έρευνας τα αποτύπωσα στο βιβλίο μου "Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων" που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1988.
Μόλις έκλεισε ο κύκλος των εκτελέσεων των συμπολιτών μας που καταδικάστηκαν από το Έκτακτο Στρατοδικείο, άρχισε στα Γιάννινα, στις 17 Αυγούστου του 1948, νέα δίκη με κατηγορούμενους βασικά γιατρούς της πόλης μας που είναι γνωστή ως δίκη των γιατρών. Ανάμεσα σ' αυτούς που κατηγορήθηκαν και δικάστηκαν, τέσσερις γνωστοί γιατροί της πόλης μας: Ο Γεώργιος Σούλης από τους Χουλιαράδες, ο Γεώργιος Μελανίδης από τα Δολιανά, ο Σωτήριος Μπούτζας από το Παλαιοχώρι Συρράκου και ο Γενικός Αρχίατρος Ιωάννης Πρίντζος, πατέρας της Ευτυχίας Πρίντζου που είχε εκτελεστεί, με απόφαση του Στρατοδικείου, πριν λίγες ημέρες.
Το κατηγορητήριο γνωστό και επαναλαμβανόμενο. Το αντιγράφω από τα σχετικά πρακτικά της Δίκης: "Συμμετοχή εις ομάδας συμμοριών, μη αναγγελία τόπου διατριβής ληστοσυμμοριών, τροφοδοσία ληστών, αναγγελία διωκτικών μέτρων των Αρχών εις ληστάς και συνεντεύξεις μετά ληστοσυμμοριών".
Η Δίκη ξεκίνησε με τους μάρτυρες κατηγορίας οι οποίοι, σε ό,τι αφορούσε τους τέσσερις κατηγορούμενους γιατρούς, δήλωσαν: "Για τους κατηγορούμενους δεν ξέρω τίποτε". Ύμνο προς τους κατηγορούμενους γιατρούς απηύθηναν οι μάρτυρες υπερασπίσεως.
Ο Ιωάννης Πρίντζος
Λίγα λόγια τώρα με το σημείωμα τούτο αφιερωμένα στον Ιωάννη Πρίντζο. Και αυτό για δυο βασικά λόγους: Πρώτα, γιατί επρόκειτο για έναν τραγικό πατέρα που λίγες μέρες πριν από τη δίκη του είχε ζήσει το δράμα της εκτέλεσης της κόρης του και ο ίδιος, καθώς είχε παραπεμφθεί στο Στρατοδικείο με βαριές κατηγορίες, ζούσε το δικό του δράμα περιμένοντας να έχει την ίδια τύχη με την κόρη του. Έπειτα, κατά την τετράχρονη έρευνά μου είχα διαπιστώσει, με βάση αναμφισβήτητα ντοκουμέντα και μαρτυρίες αξιόπιστων προσώπων, τις πολύτιμες εθνικές του υπηρεσίες.
Απόλυτα δικαιολογημένη η αγανάκτησή του για την παραπομπή του σε δίκη με ένα τέτοιο βαρύ κατηγορητήριο, εκδηλώθηκε μέσα το Στρατοδικείο με την έναρξη της απολογίας του: "Διαμαρτύρομαι -είπε- με όλην την δύναμιν της ψυχής μου διά την αποδιδομένην μοι κατηγορίαν". Τη συσχέτισε, όπως ήταν επόμενο, με την υπόθεση της κόρης του "διά την οποίαν κατεδικάσθη και εξετελέσθη".
Αναφέρθηκε, στη συνέχεια, όπως είχε υποχρέωση, στις υπηρεσίες τις οποίες πρόσφερε στην πατρίδα του επισημαίνοντας ότι:
"Κατά το στάδιον της στρατιωτικής μου υπηρεσίας ως γνώμονα είχα την πατρίδα και προσέφερα όλην μου την ζωήν γι’ αυτήν εχόμενος υπό τα εθνικά ιδεώδη. Δεν θα έφθανα ποτέ εις το σημείον να προδώσω την πατρίδα μου, δεν θα ήτοι δυνατόν η καταδίκη της κόρης μου να με κάμη να αλλάξω τας αρχάς μου. Ίσως η κατηγορία της κόρης μου να επέδρασε εις το να μου αποδοθή η κατηγορία αύτη".
"Μετά την κατάρρευσιν -είπε- πολλά έπραξα για να εμψυχώσω το λαό και να τους κάμω να πιστεύσουν ότι δεν εχάθη το παν. Εκράτησα το Στρατιωτικόν Νοσοκομείον μεταβληθέν εις Κρατικόν τοιούτον, εις ο περιεθάλποντο τραυματίας πολέμου και οι αναξιοπαθούντες".
Μετά τις απολογίες των κατηγορουμένων "ο Βασιλικός Επίτροπος αναπτύξας την κατηγορίαν επρότεινε δια τους ετέρους κατηγορουμένους Ζάγκλην Αχιλλέα, Σούλην Γεώργιον, Πρίντζον Ιωάννην και Μελανίδην Γεώργιον, την αναβολήν της δίκης ή τον χωρισμόν ταύτης διατασσομένης της συσχετίσεως της δικογραφίας εις ετέραν τοιαύτην δι' ην διενεργείται ανάκρισις• αν τούτο δεν ήθελε δεχθή το Δικαστήριον, την απαλλαγην των κατηγορουμένων τούτων λόγω αμφιβολιών".
"Το Δικαστήριον διέταξε τον χωρισμόν" της δίκης ως προς τους (4 προαναφερθέντες) κατηγορουμένους". Έτσι αποφεύχθηκε ένα νέο κακό για την πόλη παρόμοιο με εκείνο που είχε γίνει με τη δίκη της Πρίντζου και με τις εκτελέσεις που ακολούθησαν, μόλις πριν λίγες μέρες, από τη νέα ετούτη δίκη.
Το κακό όμως εκείνο που γίνηκε στην πόλη με τις εκτελέσεις των 16 συμπολιτών μας γρήγορα μαθεύτηκε. Ξεπέρασε τα σύνορα της πόλης μας και γέμισε θλίψη το πανελλήνιο. Και κάτι ακόμα, πιο τραγικό. Ξεπέρασε τα σύνορα της πατρίδας μας κι έφτασε σε όλα τα μέρη της γης, όπου υπήρχαν τότε ταξιδεμένοι Ηπειρώτες. Ένας από αυτούς ήταν ο Στέφανος Χρηστίδης, γιος του γνωστού Γιανιώτη γιατρού Αριστείδη Χρηστίδη, που με το ψευδώνυμο Γύλιππος συνεργάστηκε με το Ηπειρωτικό Κομιτάτο και μπήκε από τους πρώτους στα Γιάννινα κατά την απελευθέρωσή τους το 1913.
Ο Στέφανος Χρηστίδης υπηρέτησε κατά την κατοχή στις ομάδες του Ζέρβα και μετά έφυγε για την Αμερική και εγκαταστάθηκε στη Φιλαδέλφεια. Εκεί πληροφορήθηκε, το 1948, τα γεγονότα των Ιωαννίνων, που κυριολεκτικά τον συγκλόνισαν. Στέλνει λοιπόν, τον Αύγουστο του 1948, επιστολή στον Ι. Πρίντζο και του εκφράζει τη λύπη του για το χαμό της Ευτυχίας. Παράλληλα όμως αισθάνεται την ανάγκη να απαριθμήσει τις υπηρεσίες τις οποίες ο Ιωάννης Πρίντζος πρόσφερε προς την πατρίδα κατά τα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της κατοχής. Αξίζει να αναφερθούμε σ' αυτά τα συγκινητικά και άκρως διδακτικά για όλους μας που του γράφει και να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:
"Αγαπητέ μου και σεβαστέ μου κ. Διευθυντά
Μόλις έμαθα τη λυπηρά είδηση για την Ευτυχία. Τα πολιτικά θέματα ανακάτωσαν τόσο πολύ τον κόσμο, που ο άνθρωπος έφυγε από τον αληθινό προορισμό του, του να ζήσει ειρηνική και πρόσχαρη ζωή και βάλθηκε με κάθε τρόπο να μεταβάλει τον ρουν των πραγμάτων, φύσεως, αιώνων, κατά το δοκούν. Είναι σκληρός ο πόνος του γονέως. Και είναι περισσότερον σκληρός όταν η απώλεια τέκνου προσφιλούς έρχεται υπό αυτάς τας συνθήκας ύστερα από πόλεμο, από ηρωική δράση, ύστερα από ψυχικό μεγαλείο και αντίσταση, από αφοβία παραδειγματική που εδείξαμε στον πόλεμο.
Εσείς εκεί. Προσπαθήσατε, επαλαίσατε να κρατήσετε με τα δόντια υποτυπώδη ελληνική εστία, στο Κάστρο, του Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Και ύστερα τη Σχολή, τους φυματικούς. Πάντοτε μπροστά, πάντοτε προσπαθών, πάντοτε "καλός κ'αγαθός", ο τύπος του GENTLEMAN. Και ύστερα...
Μετά την απελευθέρωση, όταν όλοι περίμεναν να ιδούν την ειρηνικήν ημέρα, αδελφωμένοι και ευχαριστημένοι, επέπεσεν η κακή καταιγίς, η λαίλαψ του Εμφυλίου, πάνω στον οποίο ήλθε το κορύφωμα του οικογενειακού σας δράματος. Μα, αλήθεια, η πραγματικότης υπερβαίνει τη φαντασία των συγγραφέων. Σε ποια κατεύθυνση βρίσκεται η αλήθεια;".
Την ίδια στιγμή που ο Στέφανος Χρηστίδης έγραφε αυτή την επιστολή προς τον Ιωάννη Πρίντζο, το Στρατοδικείο των Ιωαννίνων τον παρέπεμπε, μαζί με άλλους αξιόλογους συναδέλφους του, με βαρύτατες κατηγορίες, μέσα από τις "ιδιαίτερες συνθήκες που, όπως ήταν αναμενόμενο, δημιούργησε αυτή "η κακή καταιγίδα, η λαίλαπα του Εμφυλίου, πάνω στον οποίο ήλθε η κορύφωση του οικογενειακού δράματος" που έζησε ο Ιωάννης Πρίντζος και μαζί μ' αυτόν και αναρίθμητοι Έλληνες.
"Κακή καταιγίδα, πραγματική λαίλαπα" ήταν για την πατρίδα μας και αυτός ο εμφύλιος με τα αναρίθμητα θύματα και από τις δύο πλευρές. Αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε, γιατί "η λήθη του κακού γίνεται αιτία για την επανάληψή του". Αυτό ακριβώς κατανόησε πρώτα το επίσημο Κράτος, το 1981, όταν αναγνώρισε την ενιαία Εθνική Αντίσταση με βασικό στόχο να αποκαταστήσει την Εθνική Συμφιλίωση και να εξαλείψει τα θλιβερά κατάλοιπα του εμφύλιου.
Αυτό ακριβώς κατανοήσαμε ως Δημοτικό Συμβούλιο, όταν το 1983, λίγες μέρες μετά την ανάληψη της διοίκησης του Δήμου, υπό τον Δήμαρχο Σπύρο Κατσαδήμα, παίρναμε την ιστορική απόφαση να αποκαταστήσουμε τη μνήμη των συμπολιτών μας που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948, μέσα στην "καταιγίδα" και στη "λαίλαπα του "Εμφύλιου", και, στη συνέχεια, το 1985, να στήσουμε στο Σταυράκι, τόπο εκτελέσεώς τους, το Μνημείο τους για να τιμήσουμε, όπως τόνισε στα αποκαλυπτήριά του Μνημείου ο τότε Δήμαρχος Χαρίλαος Τόλης, "αυτούς τους αδικαίωτους μάρτυρες της πόλης, θύματα τραγικά του Εμφύλιου και να δείξουμε στους νέους μας το δρόμο που οφείλουν να ακολουθήσουν, απαλλαγμένοι από μίση και πάθη, μέσα σε πνεύμα εθνικής συμφιλίωσης και ομοψυχίας".
Με αυτό το πνεύμα έκλεισε τη συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο, το1983 ο τότε Πρόεδρος Αλέκος Σόφης επισημαίνοντας ότι: "Σήμερα λήγει ο Εμφύλιος στην πόλη μας". Πανεθνικό το αίτημα μέχρι και σήμερα: Να μη ξαναγυρίσουμε ποτέ στο διχασμό και στην κόλαση ενός νέου εμφύλιου.
Με τό ίδιο ακριβώς πνεύμα γράφτηκε, το 1988, το βιβλίο "Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων". Και με το ίδιο πνεύμα συντάχτηκε το σημείωμα τούτο, αφιερωμένο σε έναν εκλεκτό Έλληνα πατριώτη, τον Ιωάννη Πρίντζο, που έζησε κατά τον πιο επώδυνο τρόπο το δράμα του εμφύλιου.
Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων
Την άνοιξη του 1948 η Ευτυχία Πρίντζου συλλαμβάνεται και παραπέμπεται σε δίκη στο Έκτακτο Στρατοδικείο Ιωαννίνων με την κατηγορία της στρατολόγησης ανταρτών για το ΔΣΕ. Τότε ήταν γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Ιωαννίνων του ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου Επιτροπής Ηπείρου.
ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ - Τιμήθηκαν και φέτος οι 16 εκτελεσθέντες του Σταυρακίου
Σε μια συγκινητική τελετή στο μνημείο Σταυρακίου, ο Δήμος Ιωαννιτών τίμησε το πρωί του Σαββάτου, τη μνήμη των συμπολιτών μας που εκτελέστηκαν το καλοκαίρι του 1948, στις περιβόητες δίκες «παρωδία» που σημάδεψαν την ιστορία της «μικρής μας πόλης», όταν η Ελλάδα σπαράσσονταν από τον εμφύλιο πόλεμο.
Φέτος συμπληρώθηκαν 69 χρόνια από εκείνο το καλοκαίρι όπου τρεις μεγάλες δίκες παρωδία στήθηκαν στα έκτακτα Στρατοδικεία των Ιωαννίνων, γνωστές ως «υπόθεση Φαρίδη», «δίκη της Πρίντζου», «δίκη των γιατρών», οι οποίες οδήγησαν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα νέους και νέες. Οι 16 εκτελέστηκαν στο Σταυράκι σε τρεις ομάδες, στις 27 Ιουλίου, στις 9 και 10 Αυγούστου.
Ανάμεσα τους η Ευτυχία Πρίντζου, τότε Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΚΚΕ. 69 χρόνια μετά, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση από το Μητροπολίτη Ιωαννίνων Μάξιμο, ενώ ακολούθησε κατάθεση στεφάνων, από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Ιωαννίνων Χρήστο Μαντά και Μερόπη Τζούφη, τον Δήμαρχο Ιωαννιτών, εκπρόσωπο της Ν.Ε. Ιωαννίνων του ΣΥΡΙΖΑ, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων και απογόνους των εκτελεσθέντων, οι οποίοι άφησαν λίγα λουλούδια στο μνημείο και φώναξαν «αθάνατοι».
Ακολούθως διαβάστηκαν τα ονόματα των εκτελεσθέντων το καλοκαίρι του ’48: Ευτυχία Πρίντζου, Κώστας Ράπτης, Άγγελος Χατζής, Χρήστος Πρέντζας, Ελπινίκη Μπίττη, Απόστολος Μπίττης, Βαγγέλης Ευαγγελίδης, Τιμολέων Ζουρνάς, Απόστολος Χόρδος, Βαγγέλης Χαρίτωνας, Πάνος Μαρνέλης, Κώστας Χρόνης, Κώστας Χολέβας, Γιώργος Στεργίου, Γιάννης Ασπρίδης, Γιάννης Καλαντζής, Βασίλης Καρράς, Ηλίας Μάντζιος, Σοφία Φαρίδου, Αντώνης Κιτσόπουλος.
